ନିଦ୍ରା ଏକ ମୌଳିକ ଉପାଦାନ, ଯେଉଁଥିରେ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ଏବଂ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଜୀବନ ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ, ତଥାପି ଆମ୍ଭ ଏକତୀବ୍ର ଗତିଶୀଳ ଏବଂ ଚାପ ପୂର୍ଣ୍ଣପ୍ରାପ୍ତି ଅଧିକ ଜୀବନ ଶୈଳୀ ମଧ୍ୟରେଏହାକୁ ଅଗ୍ରାଧିକାର ଦେଉନାହାନ୍ତି । ଆମେ ସୁସ୍ଥ ନିଦ୍ରା ଅଭ୍ୟାସର ଗୁରୁତ୍ତ୍ବ ଏବଂ ଏହାର ଆମ୍ଭ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ମାନସିକ ଏବଂ ଶାରୀରିକ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତା କରିଥାଉ ।

ନିଦ୍ରାର ଗୁରୁତ୍ତ୍ବ :

ନିଦ୍ରା ଆମ୍ଭ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟର ଏକ ଅଂଶ, ଯେଉଁଥିରେ ମନସିକ ଏବଂ ଶାରୀରିକ ସ୍ବାସ୍ଥ୍ୟର ଅବିଶ୍ରାନ୍ତ ଅବସ୍ଥା ଗଠିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧ କ୍ଷମତାକୁ ବୃଦ୍ଧିକରେ, ମନସିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମତାକୁ ଉନ୍ନତ କରେ, ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷମତାକୁ ବଢ଼ାଏ, ଏବଂ ଭାବନାତ୍ମକ ସ୍ଥିରତା ଏବଂ ଅନୁଭୂତିକୁ ସମ୍ବଳଦେଏ । ଏକ ସୁସ୍ଥ ନିଦ୍ରା ମନକୁ ଧାରାଲା, ଉତ୍ସାହପୂର୍ଣ୍ଣ, ଏବଂ ଚାପ ଏବଂ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ଗୁଡ଼ିକୁ ଅଧିକ ସମ୍ଭାଳିବାର ଯୋଗ୍ୟକରେ ।

ନିଦ୍ରାର ଲାଭ :

•        ଶରୀରର ପୁନଃ ସ୍ଥାପନ ଏବଂ ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧ କ୍ଷମତା ବୃଦ୍ଧି ।

•        ମସ୍ତିଷ୍କର ସଠିକ୍ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ନିଦ୍ରା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦରକାର।

•        ଏକାଗ୍ରତା, ମନୋସ୍ଠିରତା, ଏବଂ ସ୍ମୃତିଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧି।

•        ହୃଦ୍‌ରୋଗ, ଡାଏବେଟିସ୍, ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜଟିଳ ରୋଗ ହ୍ରାସ।

ନିଦ୍ରା ସମସ୍ୟାର କାରଣ :

ଅନେକ କାରଣରୁ ଆମେ ଠିକ୍ ଭାବରେ ନିଦ୍ରା କରିପାରୁନାହିଁ । ଏହି କାରଣ ଗୁଡ଼ିକ ଏକ ଆଧୁନିକ ଜୀବନ ଶୈଳୀର ଅଂଶ ହୋଇପାରେ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଅଭ୍ୟାସର ପରିଣାମ ।

ତେଜସ୍ଵୀ ପରଦା ଉପକରଣ ବ୍ୟବହାର-

•        ମୋବାଇଲ୍, ଲ୍ୟାପ୍ଟପ୍, କମ୍ପ୍ୟୁଟର୍, ଏବଂ ଟିଭିରୁ ନିସ୍ସରିତ ନୀଳ ଆଲୋକ ନିଦ୍ରା ହର୍ମୋନ୍ମେଲାଟୋନିନ୍ର ଉତ୍ପାଦନକୁ ଅବରୋଧକରେ । ଏହା ନିଦ୍ରାକୁ ବାଧା ଦେଇଥାଏ ଏବଂ ଦୈନିକ ଅନୁସୂଚୀକୁ ଅସ୍ଥିର କରି ଦେଉଛି ।

ଚିନ୍ତା ଏବଂ ଉଦ୍ବେଗ- 

•        ଜୀବନର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅତ୍ୟଧିକ ଚିନ୍ତା ଏବଂ ଉଦ୍ବେଗ ନିଦ୍ରାକୁ ଖରାପ ପ୍ରଭାବ ପକାଏ । ଜୀବନ ଚାଳନା, କାର୍ଯ୍ୟଚାପ, ଏବଂ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଚିନ୍ତା ଯୋଗୁଁ ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ୱିକ ଚାପ ବଢ଼ିଯାଏ ଏବଂ ନିଦ୍ରା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇପାରେ ।

ଅସନ୍ତୁଳିତ ଜୀବନଶୈଳୀ-

•        ଅତ୍ୟଧିକ କାମ, ଅସମୟରେ ଖାଦ୍ୟ ସେବନ, ଏବଂ ଅବ୍ୟବସ୍ଥିତ ଦୈନିକ ଅଭ୍ୟାସ ନିଦ୍ରା ଅଭାବର ମୂଳ କାରଣ । ଅନିୟମିତ ଘୁମ ସମୟ ନିଦ୍ରା ଚକ୍ରକୁ ବିଗ୍ରହ କରିପାରେ ।

ଅତ୍ୟଧିକ କଫିନ୍ ଏବଂ ଆଲକୋହଲ ସେବନ-

•  କଫିନ୍ ଏବଂ ଆଲକୋହଲ୍ ଏକ ନିଦ୍ରା ବିରୋଧୀ ପଦାର୍ଥ ହିସାବରେ କାମ କରେ । ଏହି ଉତ୍ତେଜକ ଶରୀରକୁ ଜାଗୃତ ରଖିଥାଏ ଏବଂ ନିଦ୍ରା ହେବାକୁ ବାଧା ସୃଷ୍ଟିକରେ ।

ନିଦ୍ରା ସମସ୍ୟାର ପ୍ରଭାବ :

ନିଦ୍ରା ଅଭାବ ଶରୀର ଏବଂ ମନସିକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଉପରେ ଗଭୀର ପ୍ରଭାବ ପକାଏ । ଏହା ଅନେକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଜଟିଳତାର ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ।

•        ମନୋସ୍ଥିତି ଏବଂ ଉଦ୍ବେଗ ବୃଦ୍ଧି

ନିଦ୍ରା ଅଭାବ ଉଦ୍ବେଗ, ଅବସାଦ, ଏବଂ ମନସିକ ଅସ୍ଥିରତା ବୃଦ୍ଧି କରିପାରେ । ଏହା ଆମ୍ଭ ଦୈନିକ ଚିନ୍ତା ଏବଂ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ନେବାକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିପାରେ ।

•        ଶାରୀରିକ ସମସ୍ୟା

ନିଦ୍ରା ଅଭାବ ହୃଦ୍‌ରୋଗ, ଉଚ୍ଚ ରକ୍ତଚାପ ଏବଂ ଡାଇବେଟିସ ଭଳି ଜଟିଳ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସମସ୍ୟାର କାରଣ ହୋଇପାରେ ।

•        ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧକ ଶକ୍ତି କମିଯିବା

ଏକ ଭଲ ନିଦ୍ରା ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧକ ପ୍ରଣାଳୀକୁ ସୁସ୍ଥ ରଖିଥାଏ । ନିଦ୍ରା ଅଭାବ ଶରୀରକୁ ରୋଗପ୍ରତି ଅଧିକ ସଂବେଦନଶୀଳ କରିପାରେ।

ସମାଧାନ ଏବଂ ଉପାୟ : 

ଯଦି ଆପଣ ନିଦ୍ରା ସମସ୍ୟାରେ ପୀଡ଼ିତ, ତେବେ ଏହି ଉପାୟଗୁଡ଼ିକ ଅନୁସରଣ କଲେ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବେ ଆପଣଙ୍କ ଜୀବନରେଏକ ପଜିଟିଭ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିପାରେ ।

୧. ନିୟମିତ ନିଦ୍ରା ସମୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରନ୍ତୁ

ପ୍ରତିଦିନ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ଶୋଇବା ଏବଂ ଉଠିବା ଆପଣଙ୍କ ଶରୀର ଘଡ଼ିକୁ ସଠିକ ରଖିବ । ଏହା ଶରୀରର ସ୍ୱାଭାବିକ ନିଦ୍ରାଚକ୍ରକୁ ସୁସ୍ଥ ରଖିବ ଏବଂ ନିଦ୍ରାର ଗୁଣତା ଉନ୍ନତ କରିପାରିବ ।

୨. ନିଦ୍ରା ପୂର୍ବରୁ ମୋବାଇଲ୍, ଟିଭି ବ୍ୟବହାର କମ କରନ୍ତୁ

ନିଦ୍ରା ପୂର୍ବରୁ ଏକଘଣ୍ଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମୋବାଇଲ୍, କମ୍ପ୍ୟୁଟର୍, ଏବଂ ଟିଭିରୁ ଦୂରେଇ ରହନ୍ତୁ । ଏହି ଉପକରଣ ଗୁଡ଼ିକରୁ ନିସ୍ସରିତ "Blue Light" ନିଦ୍ରାହର୍ମୋନ୍ Melatonin ଉପରେ ଖରାପ ପ୍ରଭାବ ପକାଏ ।

୩. ହାଲୁକା ଏବଂ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକର ରାତିର ଖାଦ୍ୟାଭାବା ଉଚିତ୍

ଅତ୍ୟଧିକଭାରୀ ଏବଂ ମସଲାଦାର ଖାଦ୍ୟ ଖାଇବା ନିଦ୍ରାକୁ ବାଧା ଦେଇପାରେ । ଆପଣ ରାତିରେ ହାଲୁକା ଏବଂ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକର ଖାଦ୍ୟ ଖାଉନ୍ତୁ, ଯେଉଁଥିରେ ଅଧିକ ପ୍ରୋଟିନ୍ ଏବଂ କାର୍ବୋହାଇଡ୍ରେଟ୍ ରହିବା ଉଚିତ୍।

୪. ଧ୍ୟାନ ଏବଂ ମନୋସ୍ଥିରତା ବୃଦ୍ଧି କରନ୍ତୁ

ପ୍ରତିଦିନ ରାତିରେ ଧ୍ୟାନ, ପ୍ରାଣାୟାମ କିମ୍ବା ହାଲୁକା ମନୋସ୍ଥିତି ଶାନ୍ତ କରିବା ଏବଂ ରିଲାକ୍ସ କରିବା ଅଭ୍ୟାସ କରନ୍ତୁ । ଯୋଗ ଏବଂ ଧ୍ୟାନ ନିଦ୍ରାର ଗୁଣତା ବୃଦ୍ଧି କରେ ଏବଂ ମାନସିକ ଅଶାନ୍ତିକୁ କମ୍ କରେ ।

୫. ବିନା ଯେକୌଣସି ବାଧା ଏବଂ ଶାନ୍ତ ଜାଗାରେ ଶୋଇବା

ନିଦ୍ରା ପାଇଁ ସ୍ୱଚ୍ଛ, ସୁନ୍ଦର ଏବଂ ଶାନ୍ତ ସ୍ଥାନ ଦରକାର । ଅତ୍ୟଧିକ ଆଲୋକ ଏବଂ ଶବ୍ଦ ନିଦ୍ରାର ବିଘ୍ନ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ । ଏହିପରି ଅନୁକୂଳ ପରିବେଶ ତିଆରି କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତୁ।

୬. ଅତ୍ୟଧିକ କଫିନ୍ ଏବଂ ଆଲକୋହଲ ସେବନ କରିବାରୁ ବଞ୍ଚନ୍ତୁ

ରାତି ପୂର୍ବରୁ କଫି, ଚା, କୋଲା ଏବଂ ଆଲକୋହଲ ପିଇବାରୁ ନିଦ୍ରା ଅସ୍ଥିର ହୋଇପାରେ । ଏହି ସମସ୍ୟାକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ଏହି ପଦାର୍ଥ ଗୁଡ଼ିକୁ ବଞ୍ଚିବା ଉଚିତ୍ ।

୭. ନିୟମିତ ଅଭ୍ୟାସ ଏବଂ ବ୍ୟାୟାମ କରନ୍ତୁ

ପ୍ରତିଦିନ ଅନୁମାନିତ ୩୦-୪୫ ମିନିଟ୍ ବ୍ୟାୟାମ କଲେ ଶରୀର ଶିଥିଳ ହୋଇପାରିବ ଏବଂ ନିଦ୍ରାର ଗୁଣତା ବୃଦ୍ଧି କରିପାରିବ । ଦିନ ରାତିରେ ହାଲୁକା ଅଭ୍ୟାସଜିମ୍, ଯୋଗ, ଏବଂ ହାଟିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉପକାରୀ ।

୮. ନିଦ୍ରା ଆସିବା ପୂର୍ବରୁ ଶାନ୍ତି ଅନୁଭବ କରନ୍ତୁ

ପ୍ରତିଦିନ ଏକ ଶାନ୍ତ ଅଭ୍ୟାସ କରି, ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ପୁସ୍ତକ ପଢ଼ିବା, ହାଲୁକା ମ୍ୟୁଜିକ୍‌ କିଣିବା, କିମ୍ବା ଗରମ ଦୁଗ୍ଧ ପିଇବା ନିଦ୍ରାର ଗୁଣତାକୁ ଉନ୍ନତ କରିପାରେ ।

ବିଶ୍ବ ନିଦ୍ରା ଦିବସ : ଏକ ଆହ୍ୱାନ

ବିଶ୍ବ ନିଦ୍ରା ଦିବସ ଆମ୍ଭ ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଅବସର ଯେଉଁଥିରେ ଆମେ ନିଦ୍ରାର ଗୁରୁତ୍ତ୍ଵ ବୁଝିପାରିବା । ଏହିଦିନ ଆମ୍ଭ ଏକ ସ୍ୱସ୍ଥ ଏବଂ ସୁଖମୟ ଜୀବନ ମାନ୍ୟକରିବା ନିମନ୍ତେ ପ୍ରେରଣା ଦେଉଛି । ଏକ ସୁସ୍ଥ ଶରୀର ଏବଂ ମଜବୁତ ମାନସିକତା ପାଇଁ ପ୍ରତିଦିନ ୭-୮ଘଣ୍ଟା ଗଭୀର ଓ ନିରବିଘ୍ନ  ନିଦ୍ରା ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି, ପରିବାର, ଏବଂ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ସ୍ୱସ୍ଥ ନିଦ୍ରା ସଂସ୍କୃତିକୁ ଗଠନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ସ୍କୁଲ୍ ଏବଂ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଗୁଡ଼ିକଏକ ସୁସ୍ଥ ନିଦ୍ରା ପ୍ରଯୋଜନା ଗଠନ କରିପାରନ୍ତି ।

ସୁସ୍ଥ ନିଦ୍ରା କରନ୍ତୁ ଏବଂ ଉତ୍ତମ ଜୀବନ ଜିଅନ୍ତୁ !

Jamuna Das

PhD Scholar (Clinical Physiologist)

IMS & SUM Hospital, SOA University